Księstwem
Cieszyńskim rządziły dwa potężne rody – Piastowie i
Habsburgowie. Ale kto miałby szansę, gdyby to nie Habsburgowie
przejęli „osierocone” po Piastach księstwo? Po śmierci
Elżbiety Lukrecji w 1653 roku wyłoniło się kilku pretendentów do
korony Księstwa Cieszyńskiego, jednak najpoważniejszym
przeciwnikiem Habsburgów był syn Elżbiety Lukrecji – Ferdynand
Jan.
Ferdynand
Jan von Liechtenstein urodził się 27 grudnia 1622 roku na zamku w
Lednicach, będącym w posiadaniu jego rodziców. 7 lipca 1650 roku
ożenił się z Dorotą Anną Marią von Lodron, córką Filipa
Jakuba, hrabiego z Lodron, i Wiktorii di Collalto. Ferdynand Jan
otrzymał bardzo dobre wykształcenie, o co zadbał jego ojciec
Gundaker von Liechtenstein, ale także matka − Elżbieta Lukrecja,
księżna cieszyńska. Ze swoim kuzynem i przyjacielem Karolem
Euzebiuszem von Liechtenstein podróżował po Węgrzech, Włoszech,
Anglii, Francji i Niemczech. Po powrocie z wojaży otrzymał od ojca
posiadłości w Moravskim Krumlovie i Olbramovichach na Morawach.
Zajmowanie się posiadłościami nie było dla młodego Ferdynanda
Jana interesującym zajęciem, dlatego w 1647 roku zaciągnął się
do armii cesarskiej.
Jego
kariera wojskowa przypadła na schyłek wojny trzydziestoletniej, tak
więc bronił przed wojskami szwedzkimi Wiednia, Kremży, Korneuburka
czy Mikulova. Za odwagę i upór w czasie walk w Jihlavie, Brnie i
Ołomuńcu cesarz Ferdynand III Habsburg mianował go pułkownikiem.
Wraz
z końcem wojny trzydziestoletniej w 1648 roku, Ferdynand Jan nie
zakończył swojej kariery wojskowej. Niedługo potem pomagał
polskiej armii, której sprzymierzeńcem był cesarz Ferdynand III
Habsburg, w walce z ustępującymi z Europy Środkowej Szwedami. Po
śmierci szwedzkiego króla Karola Gustawa, zrezygnował z kariery
wojskowej i powrócił do swojego majątku na Morawach.
 |
| Talar Elżbiety Lukrecji z wizerunkiem księżnej (ze zbiorów MŚC) |
W
1653 roku zmarła jego matka Elżbieta Lukrecja, która samotnie
rządziła Księstwem Cieszyńskim. Cesarz Ferdynand III Habsburg na
podstawie umowy lennej z 1327 roku, jako król czeski, przejmuje
władzę w Księstwie Cieszyńskim. Ferdynand Jan nie zgadzał się
jednak z takim rozwiązaniem, twierdząc, że jego matka została
nielegalnie pozbawiona prawa do przekazania księstwa swoim
dziedzicom. Umowa lenna stanowiła bowiem, że Księstwo Cieszyńskie
jest lennem dziedzicznym, a zatem tron książęcy należy się
potomkom Elżbiety Lukrecji.
Dowody,
jakie książę Ferdynand Jan von Liechtenstein przedstawił
cesarzowi, musiały być przekonujące i uzasadnione skoro 28 czerwca
1656 roku cesarz Ferdynand III Habsburg wydał rozkaz
przewodzniczącemu Komory Cieszyńskiej – hrabiemu Kolowratowi,
żeby rozpoczął pertraktacje w sprawie Księstwa Cieszyńskiego.
Mało tego, pertraktacje zakończono z korzyścią dla księcia.
Cesarz przedstawił jednak dowody, że Księstwo Cieszyńskie za jego
rządów nabyło większej wartości, aniżeli posiadało w czasie
jego przejęcia po śmierci Elżbiety Lukrecji. Tak więc, dopiero
kiedy książę Ferdynand Jan zapłaci 200 000 złotych reńskich,
Księstwo Cieszyńskie zostanie mu zwrócone w dziedziczne lenno.
Książę
Ferdynand Jan nie posiadał takiej kwoty, więc złożył do sądu
protest o to, że z powodu braku pieniędzy może nie odzyskać
świętego
prawa dziedziczenia
Księstwa Cieszyńskiego. Postawił warunek wszczęcia nowych
pertraktacji z cesarzem Ferdynandem III Habsburgiem. Cesarz obniżył
zatem kwotę odszkodowania do 90 000 złotych reńskich, ale i tej
kwoty książę Ferdynand Jan nie mógł uzbierać.
Książę
postanowił zatem odzyskać przynajmniej majątki w Skoczowie i
Strumieniu, które jego pradziadek Wacław III Adam sprzedał, żeby
zdobyć pieniądze, a jego dziadek Adam Wacław odkupił z powrotem.
Majątki te stanowiły podobno prywatną własność książąt
cieszyńskich i nie obejmowała ich umowa lenna, gdyż zgodnie z
prawem zostały wykupione i dołączone do lenna. W dokumentach Komory
Cieszyńskiej z czasów przejmowania księstwa nie było wzmianki na
ten temat, tak więc książę Ferdynand Jan został dwukrotnie
odesłany z kwitkiem − po raz pierwszy w 1654 roku i po raz drugi w
1663.
Umierając
9 stycznia 1666 roku na zamku w Moravskim Krumlovie, wskutek ciężkiej
choroby (podejrzewa się także otrucie księcia, na zlecenie
Habsburgów, a następnie jego żony, która zmarła 27 maja 1666, a
więc kilka miesięcy po Ferdynandzie Janie von Liechtenstein),
przekazał swoje prawa do Księstwa Cieszyńskiego kuzynowi i
przyjacielowi Karolowi Euzebiuszowi von Liechtenstein.
 |
| Antoni Florian von Liechtenstein, ostatni z książąt Liechtensteinu, który sądownie dochodził praw do Księstwa Cieszyńskiego w 1720 roku |
Karol
Euzebiusz kontynuował spór o Księstwo Cieszyńskie z Habsburgami,
jednak bezskutecznie. Po nim sprawę przejął syn Jan Adam von
Liechtenstein, lecz również nie osiągnął zamierzonego celu.
Przed śmiercią przekazał zatem prawa do Księstwa Cieszyńskiego
swoim kuzynom, z których to jeszcze w 1720 roku Antoni Florian von
Liechtenstein podjął się walki z cesarzem Karolem VI o Księstwo
Cieszyńskie. Oczywiście na próżno.
Ród
Liechtensteinów otrzymał później od Habsburgów 50 000 złotych
reńskich zadośćuczynienia za stracone księstwo. Samo Księstwo
Cieszyńskie oddano w lenno Leopoldowi, księciu Lotaryńskiemu. W
rękach jego potomków księstwo pozostało do samego końca, a nawet
dłużej.
Jakie
dokumenty posiadał Ferdynand Jan von Liechtenstein, ubiegając się
o Księstwo Cieszyńskie? Co zawierały, skoro księcia
Liechtensteinu przed odzyskaniem księstwa powstrzymały jedynie
kłopoty finansowe i niewypłacalność? Pewne jest to, że te
dokumenty mogły dotrwać do naszych czasów, Ferdynand Jan von
Liechtenstein wywiózł bowiem za granicę nieomal całe archiwum
kancelarii książęcego zamku w Cieszynie. Zrobił to, bo miał do
tego pełne prawo, dziedzicząc je po matce Elżbiecie Lukrecji i
chcąc na ich podstawie odziedziczyć po niej tron. Do dziś w
archiwach Księstwa Liechtensteinu, Szwajcarii i Austrii znajdują
się nieodkryte dotąd dokumenty, które mogłyby rzucić nieco
więcej światła na historię naszej Małej Ojczyzny.
Na
koniec warto zaznaczyć, że ród Liechtensteinów, który walczył z
Habsburgami o tron Księstwa Cieszyńskiego, do dziś rządzi jednym
z najbogatszych państw współczesnej Europy – Księstwem
Liechtensteinu. Ciekawe, jak potoczyłyby się losy Księstwa
Cieszyńskiego, gdyby spór o księstwo zakończył się wygraną
Liechtensteinów...