Leopold Jan Szersznik z Księstwa Cieszyńskiego

Dziś mija 270. rocznica urodzin tego najwybitniejszego cieszyńskiego myśliciela, który założył najstarszą na obecnych ziemiach polskich bibliotekę i muzeum, znane nam współczesnym jako Muzeum Śląska Cieszyńskiego.



Leopold Jan Szersznik (właśc. Scherschnik) urodził się 3 III 1747 roku w Cieszynie, w cieszyńskiej rodzinie mieszczańskiej jako najstarszy syn Jana Antoniego Szersznika i Joanny Alojzy zd. Polzer. Ojciec Leopolda pełnił funkcję syndyka miejskiego w Cieszynie, a jego matka była córką prawnika i burmistrza Cieszyna Leopolda Innocentego Polzera.

Swoją najwcześniejszą edukację rozpoczął w szkołach jezuickich w Cieszynie. W roku 1762 podjął studia filozoficzne w Ołomuńcu, następnie zgłębiał humanistykę w Brzeżnicach i w końcu od 1768 roku matematykę, historię kościoła, a także języki grecki i hebrajski. W latach 1770–1772 był nauczycielem gramatyki czeskiej w Chebie, a od 1777 roku został profesorem gimnazjum w Cieszynie.

Od 1804 roku pełnił również godność nadzorcy szkół katolickich w Księstwie Cieszyńskim, sugerując wprowadzenie polskich podręczników w nauczaniu początkowym. Przypomnijmy, że obowiązek szkolny w Księstwie Cieszyńskim wprowadzono w 1774 roku, przez cesarzową Austrii i księżną cieszyńską Marię Teresę. Odtąd każde dziecko, które osiągnęło szósty rok życia, było przyjmowane do szkoły podstawowej. W zachodniej części naszego księstwa praktycznie wiek szkolny nie zmienił się od 243 lat.

Do zainteresowań Leopolda Jana Szersznika należały: matematyka, historia, botanika i geologia. Szczególnie dbał o rozwój kulturalny i wizerunek Cieszyna. Założył romantyczne ogrody publiczne nazywane „cieszyńską arkadią”, które niestety nie zachowały się do naszych czasów.

Już od najmłodszych lat gromadził swój imponujący księgozbiór, który od 1782 roku był udostępniany publicznie. Napotykamy więc tutaj na pierwszą publiczną bibliotekę w Księstwie Cieszyńskim i zarazem jedną z najstarszych na obecnych ziemiach polskich.

Wśród jego najważniejszych prac, które ukazały się drukiem należy wymienić te poświęcone praskiemu Klementinum czy Słownik biograficzny najwybitniejszych artystów i pisarzy w Księstwie Cieszyńskim (niem. Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum). Cennym źródłem do badań nad historią i genealogią rodów szlacheckich w Księstwie Cieszyńskim jest zbiór materiałów genealogiczno-historycznych stworzonych przez Leopolda Jana Szersznika.


Był po prostu z Księstwa Cieszyńskiego, czyli „stela”

Ciekawostką dotyczącą jego osoby jest fakt, że dotąd żadna opcja narodowa zamieszkująca Księstwo Cieszyńskie nie wpisała go w swój nurt ideologiczny. Był on za mało polski. Był też za mało czeski. Nawet za mało w nim było niemieckości. Wydaje się zatem, że Leopold Jan Szersznik był typowym mieszkańcem Księstwa Cieszyńskiego i był po prostu „stela”. Dlatego niniejszy artykuł zatytułowałem najbardziej odpowiednio: Leopold Jan Szersznik z Księstwa Cieszyńskiego.

Niemożliwość „unarodowienia” jego osoby sprawia, że słyszymy o Leopoldzie Janie Szerszniku niezwykle rzadko w dyskursie publicznym pomimo tego, że był wybitnym naukowcem.